В канун Дня белорусской науки уроженец Кореличского района преподаватель БГУ Владимир Наумович признается в любви родному краю

Уладзімір Аляксандравіч НАВУМОВІЧ нарадзіўся 29 кастрычніка 1943 года ў вёсцы Баўцічы Карэліцкага раёна.
Закончыў Беларускі дзяржаўны ўніверсітэт, аспірантуру.
Кандыдат філалагічных навук. З 1973 года выкладае ў БДУ.
З 1989 па 2000 г.г. — загадчык кафедры «Беларусазнаўства».
З 2003 па 2009 г.г. — саветнік рэктара БДУ.
Дацэнт кафедры беларускай літаратуры і культуры філалагічнага факультэта БДУ.
Член Саюза пісьменнікаў Беларусі.
Аўтар 15 кніг прозы, аповесцей і расказаў, рамана, літаратурна-крытычных артыкулаў, манаграфій, зборнікаў тэзісаў, матэрыялаў навуковых канферэнцый.
Узнагароджаны нагрудным знакам Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь «Выдатнік адукацыі».
З нагоды Дня беларускай навукі журналіст раённай газеты «Полымя» папрасіла славутага земляка паведаць пра творчыя здабыткі і падзяліцца сваімі ўражаннямі.

— Уладзімір Аляксандравіч, калі і дзе, як Вы адчулі ў сабе парыванне да самастойнага пошуку, няхай адразу ўжо ж не такога навуковага, даследчыцкага, але, як кажуць, творчы агеньчык у душы калі запаліўся? Ды ці сам сабою?
— Не, не сам па сабе і не раптоўна і адразу, хоць наша Карэліцкая зямля, мясціны, дзе я гадаваўся з маленства і якія жывуць ва мне дагэтуль і вабяць з яшчэ большай сілай, могуць выклікаць не толькі жаданне тварыць, пісаць вершы, прозу, быць вучоным, асабліва, калі вакол цябе столькі сумленных, настойлівых, натхнёных людзей Наднёманскага краю, дык стаць творцам, праявіць сябе ў нечым асаблівым сама зямля, асяроддзе вымагае.
— І ўсё ж?
— Усё ж.., усё ж.., усё ж… Памятаеце, што азначала падобнае выказванне ў славутага паэта, амаль земляка, са Смаленшчыны А. Т. Твардоўскага, які гаварыў тыя словы ў дачыненні да воінаў, якія не прыйшлі з вайны і якіх ён можа і мог бы выратаваць, ды усё ж…, усё ж…, усё ж… — так і ў мяне. Удзячны маці-настаўніцы, Марыі Гаўрыілаўне, бацьку-партызану атрада “Камсамолец-1” у Налібокскай пушчы, воіну–вызваліцелю зямель былой Югаславіі, Сербіі, Аўстрыі Аляксандру Раманавічу Самцу, настаўніцкаму і партызанскаму асяроддзю Панямоння і Карэліцкага краю за тую закваску, урокі, прыклад, які яны давалі. Настаўнікам, заслужанаму настаўніку школ БССР Пятру Паўлавічу Сачыўку.
— Можа нагадаеце, што канкрэтна?
—Творчы пачатак, як ні дзіўна, памятаю дакладна. Ён пачаўся з двукроп”я. У шостым каласе Скорыцкай сямігодкі задалі сачыненне па кнізе Валянціна Катаева “Аповесць пра сапраўднага чалавека.” Распавядаючы пра Аляксея Марэсьева, напісаў, па–руску. “Но и без ног у него была цель жизни: вернуться к профессии летчика-истребителя.” Вось гэты пунктуацыйны знак мяне так уразіў, што сачыненне напісаў на адзіным дыханні. Вось вам і роля настаўнікаў і роля школы, і творчы набытак, парыванне. Затым былі заметкі ў раённыя газеты “Полымя”, “Сцяг свободы”. У раёнцы працаваў выдатны журналіст Слава Куцэнка, мы з ім потым сябравалі, калі ён выкладаў ужо на факультэце журналістыкі БДУ.
— Калі імкненне ў навуку праявілася?
— На другім курсе стаў удзельнікам Семінара творчай моладзі ў Доме творчасці пісьменнікаў у Каралішчавічах пад Мінскам. На трэцім курсе напісаў дзве курсавыя работы па творчасці Максіма Гарэцкага, прызнаныя на конкурсе ў БДУ лепшымі. На чацвёртым — 1 прэмія на Рэспубліканскім аглядзе-творчасці студэнцкіх работ БССР, там дзве работы ўдзельнічалі ў конкурсе — пра новы раман “Віленскія камунары” Максіма Гарэцкага перамог. Паслалі з навуковай работай на студэнцкія канферэнцыі ў Львоў, потым быў Ужгарад. Працаваў у літаратурным архіве на Даўгабродскай, не вылазіў адтуль, дырэктар Жорава на працу гатова была прыняць. Але як цікава даследаваць матэрыялы з архіваў пісьменнікаў, калі да цябе да іх яшчэ ніхто не дакранаўся. Пісаў лісты да родных Максіма Гарэцкага ў Ленінград. З гэтай славутай сям”ёй акадэміка Гарэцкага Радзіма Гаўрылавіча сябрую і сёння.
Далейшы навуковы росшук звязаны з імёнамі маладых пісьменнікаў, якія былі потым забытымі, так і засталіся ў сваім часе. Скажу так. Выступаў у Ярэміцкай школе на вечары сустрэчы з выпускнікамі. А мне кажуць сябры: “Мы такіх пісьменнікаў і не чулі, якіх ты тут называў.” Затым былі тры гады вучобы ў аспірантуры пры кафедры беларускай літаратуры БДУ: для адных вольніца, “гуляй, Вася”, а я дзетак у дзіцячы садок завяду і ў Ленінскую бібліятэку, ад адкрыцця да закрыцця, старастам беларускай залы называлі”.
—Тэму якую абралі?
— Самую што ні на ёсць цікавую і складаную. “Проза “Маладняка”— першае Усебеларускае аб”яднанне паэтаў і празаікаў літаратурнага згуртавання “Маладняк” 1923 — 1928 гады, аж да 1932 года, дакуль праіснаваў і аднаіменны часопіс. Але я з’яўляўся
першаадкрывальнікам.
— Хто яшчэ займаўся?
— Да таго паэзію “Маладняка» даследаваў Ніл Гілевіч. Я ішоў услед. Але мой шлях — проза маладых. Многія імёны адкрываліся зноўку, шмат праблем літаратурнага руху ўзнята ў дысертацыі. Абараніў у тэрмін. Выступаў і Ніл Гілевіч, прафесары Юліян Пшыркоў, Віктар Каваленка, абодва з АН Беларусі, водгук з Гомеля даў прафесар Мікалай Грынчык. Удзячны навуковаму кіраўніку доктару філалагічных навук, прафесару Алегу Антонавічу Лойку, тады я быў у яго першым афіцыйным аспірантам, бо ён толькі што абараніў доктарскую. Адносіўся да мяне, як да сына. Мы сябравалі сем’ямі ўсе гады працы ў БДУ. Колькі разоў былі ў гасцях, на вяселлях, колькі песен перапелі, як вы ведаеце, жонка мая таксама з Карэліччыны, вобрынская, з палётным голасам, а мой прафесар на акардэоне іграў, уяўляеце цяпер тыя нашы застоллі, сяброўскія бяседы. Зрэшты я усіх іхніх і пісьменніцкіх, і прафесарскіх, і выкладчыцкіх сыноў і дачок замуж павыдаваў, сватам ва ўсіх быў, і ні адна сям’я не распалася. Гэта яшчэ адна яркая старонка маёй творчай біяграфіі, пра якую ведаюць мала.
— Працуеце яшчэ ці не?
— Так сталася, што я запатрабаваны цяпер можа ў большай ступені, чым калі. Распарцаваў новыя курсы “Беларусазнаўства”— усё пра беларусаў і Беларусь, нацыянальны характар, мантальнасць, правасвядомасць, беларусы ў свеце, архетып беларусаў, гісторыя дзяржаўнасці, фальклор, традыцыі, прыглжае пісьменства на Беларусі. Рапрацаваў праграмы, выдаў падручнікі.
Абсалютна новы і яркі курс “Універсітэтазнаўства”— вельмі патрэбны вучэбны курс. Дорага ведаць, што зямля круглая, але яшчэ больш неабходна ведаць, як людзі дайшлі да гэтага. У маёй манаграфіі «Университет — феномен цивилизации»(2011) усё гэта ёсць. Табліца ўніверсітэтаў свету, якую я прывёз з універсітэта горада Кембрыдж (Велікабрытанія), мадэлі навучання, сутнаснасць альма–матэр, універсітэтаў, з якіх пачалася цывілізацыя. Падручнік выдалі з электронным дыскам.
Асноўны мой прадмет — беларуская літаратура. Ёсць падручнік для ССУЗаў, адзіны, з электронным дадаткам. Уся крытыка пра родную літаратуру, ды яшчэ начытаныя хрэстаматыйныя тэксты. Сам начытваў. Пяць гадзін са студыі не выходзіў. Але я выпусціў шэраг кніг і цяпер чытаю курс “Гісторыя сусветнай і беларускай літаратуры”. Запрасілі паралельна з БДУ чытаць такі курс у Акадэмію мастацтваў. Там, як кажуць, яны знайшлі мяне, а я знайшоў іх. Чытаю такі курс акцёрам, рэжысёрам, мастакам, на тэатральным факультэце і факультэце экранных мастацтваў, тэлерэжысёрам, аператарам, гукарэжысёрам, рэжысёрам кіно і тэлебачання, лялечных тэатраў. На дзённай і завочнай форме навучання. Яркія і дасціпныя будучыя прафесіяналы, мастакі сваёй справы, выдатныя творцы. Чытаю і на факультэце журналістыкі, на біялагічным факультэце можа ўжо десятак гадоў, а асноўнае месца працы — філалагічны факультэт БДУ, якому аддадзена 47 гадоў. Цяпер праца ў Саюзе пісьменнікаў Беларусі, член Праўлення, старшыня прыёмнай камісіі, творчасць не аднаго дзесяткаў творцаў давялося разглядаць. У тым ліку і з роднай Гродзеншчыны, з Карэліч.
— Вы з’яўляецеся і лаўрэатам Рэспубліканскай літаратурнай прэміі…
— Сапраўды. Прэмія «Золотой купадион» 2013 года — за вучэбны дапаможнік новага пакалення «Беларуская літаратура» з электронным дадаткам. Дапушчаны Міністэрствам адукацыі Рэспублікі Беларусь для навучэнцаў устаноў адукацыі, якія рэалізуюць адукацыйныя праграмы сярэдняй спецыяльнай і прафесійна-тэхнічнай адукацыі. Гэта адзіны ў краіне падручнік па беларускай літаратуры для будучых прафесіяналаў рабочых спецыяльнасцей. Кніга вытрымала тры выданні тыражамі па 3000 экземпляраў — 2000, 2007, 2013 гадоў.
— Якая са спраў асабліва блізкая сэрцу?
— Спраў, вядома, вельмі шмат. Дзеля прыкладу, назаву адну з іх. У 1990-1994 гадах на ўмовах самафінансавання і самаакупнасці стварыў пры БДУ фінансава самастойную Міжнародную школу беларускай мовы, літаратуры і культуры, слухачамі якой сталі вучоныя славісты з Аўстрыі, Вялікабрытаніі, Венгрыі, Германіі, Егіпта, Канады, Расіі, Славеніі, Чэхіі, Швейцарыі, Украіны, Японіі. У выніку дзейнасці школы ў дадзеных краінах былі створаны культуралагічныя і вучэбныя цэнтры па навучанні беларустыкі. Міжнародная школа беларустыкі працягвае сваю работу.
— Землякам цікава будзе даведацца пра дынастыю сям’і Навумовічаў.
— Я з сям’і патомных сельскіх настаўнікаў, агульны педагагічны стаж якіх складае больш 200 гадоў. З’яўляюся заснавальнікам універсітэцкай дынастыі педагогаў вышэйшай школы. У Белдзяржуніверсітэце працуюць старшым выкладчыкам на юрыдычным факультэце дачка Таццяна і накіравана па размеркаванні выкладчыкам англійскай мовы на факультэт міжнародных адносін унучка Валерыя. Вучыцца ўнук Макім. Жонка Людміла Арсеньеўна прапрацавала 30 гадоў, яна — салістка народнага хора народнай песні выкладчыкаў і супрацоўнікаў БДУ «Родница», з калектывам падтрымліваю пастаянныя творчыя сувязі.
Падрыхтавала да друку Галіна СМАЛЯНКА.