22 марта — 75 лет Хатынской трагедии. Сестры Хатыни есть и в Кореличском районе: из воспоминаний выживших жителей сгоревших деревень

Да глыбіні душы кранаюць радкі з пісьма ўраджэнкі вёскі Новае Сяло Ірыны Іванаўны Седачовай (Кеда), якое яна даслала Зінаідзе Міхайлаўне Сініца з вёскі Новае Сяло. Са зместам ліста давялося пазнаёміцца ў школьным музеі Ярэміцкай сярэдняй школы: «…Про войну вспоминать очень тяжело. Когда началась война, мне было 7 лет. Нас в семье было 5 детей. Утром рано того дня (14 июля 1943 г. прим. ред.) все жители села, в основном женщины и дети, были на хуторе у Карницкого, потом сюда приходили немцы, и нас всех выгнали на улицу, а я испугалась и спряталась во дворе за бревна. Немцы погнали народ назад в деревню. Я вышла из укрытия, и хозяйка мне сказала, что всех погнали в деревню, иди за ними. Я всю дорогу шла за ними, их гнали по дороге, а я шла следом. Зашла в деревню. Увидела толпу женщин и детей, они плакали и кричали. Я снова испугалась и спряталась в солому. Их погнали на край деревни. Я слышала стрельбу из автоматов и дикие крики. Людей согнали в дом и подожгли. Стоял дым и едкий запах, что было очень тяжело дышать. Так я пролежала около 3-х дней. Как-то утром рано, я услышала плач женщины, вышла к ней. Она меня спросила, откуда я взялась, и я ей все рассказала. Она мне и сказала, что всех сожгли, в том числе и мою мать. Потом в деревню пришли мужчины, в том числе и мой отец. Отец взял меня, и мы снова побежали прятаться, в деревню снова ехали немцы. Отца забрали в армию, а я осталась жить у тети, маминой сестры. Отец погиб. У тети своих было 6 детей, да и я со старшим братом, жить было тяжело. Тетя отдала меня в детский дом, потом было ФЗО, а в 1952 г. я приехала в Карелию… С уважением ко всем — Ирина Ивановна».

Раённая газета «Полымя» заўсёды шмат пісала пра падзеі Вялікай Айчыннай вайны і яе ўдзельнікаў. У гэтай справе журналістам дапамагалі пазаштатныя аўтары і сябры раёнкі. Адна з іх — былая загадчыца клуба вёскі Новае Сяло Валянціна Аляксееўна Кеда. Чвэрць стагоддзя таму, у 1993 годзе, выйшаў яе артыкул пад назвай «Жывымі спалены ў агні».
Нагадаю некаторыя з успамінаў жыхароў Новага Сяла (газета «Полымя» ад 3 ліпеня 1993 года, №27).
«Ганна Іосіфаўна Штыцько:
— 96 дзяцей спалілі і расстралялі азвярэлыя фашысты, у якіх не было жалю нават да немаўлят. Дванаццаць хлопчыкаў і дзяўчынак, маіх аднагодкаў, загінулі ў страшных пакутах у агні. Дванаццаць чалавек — гэта цэлы клас. Яны ўсе марылі вучыцца, па-дзіцячаму марылі быць урачамі і настаўнікамі, татамі і мамамі…
Кеда Іван, якому ў той час было толькі сем гадоў, таксама хацеў жыць, і калі карнікі загналі 75 чалавек у гумно Карніцкага для расправы, Ваня сваімі маленькімі ручкамі адсунуў камяні фундамента і вылез на вуліцу. Але ён думаў не толькі пра сябе, а і пра астатніх. Таму паклікаў маму і папрасіў вылазіць і ўсіх астатніх, а сам пабег да жыта, якое расло за гумном. Але эсэсавец пачуў гэта, дагнаў яго на кані і застрэліў. Яго знайшлі пазней мёртвым з гумовым мячыкам у руцэ.
Вольга Дзмітрыеўна Кеда:
— Наша вёска, як і ўсе, жыла спакойна. Клапаціліся пра сем’і, гаспадарку. І вось каварны вораг парушыў мірнае жыццё. З намі па-суседску жыла сям’я Івана Марцінавіча Сініцы. Гэта была яшчэ маладая сям’я. Недзе гадоў каля васьмі ў іх не было дзяцей, і вось у страшным 1943 годзе, за адзін месяц да трагедыі, у іх нарадзілася дзяўчынка. Колькі было радасці, не расказаць.
Неяк тата носіць яе на руках, а я ў сваім двары назіраю. Заўважыўшы гэта, ён пытае: «Чаму вы так глядзіце?», а я адказваю: «Вельмі радасна на вас глядзець». Гэта было за некалькі дзён да расправы над мірнымі жыхарамі.
Калі Іван Марцінавіч вярнуўся з лесу, то знайшоў маленькую шапачку свайго немаўляці, якую выкінула яе мама, каб людзі ведалі, што яны згарэлі ў агні. У спісах спаленых гэтая дзяўчынка значыцца без імені, бо не была яшчэ ахрышчанай.
Таіса Уладзіміраўна Гінак:
— Да вайны ў нашай сям’і было 10 дзяцей. Старэйшыя павыходзілі замуж яшчэ да вайны, а мне ў 1943 годзе было 17 гадоў. У той страшны дзень у агні загінулі тры мае сястры. У старэйшай Ганны было чацвёра дзяцей, у Вольгі двое. Самым меншым з іх дзетак было чатыры і два гады. Уцячы з маленькімі дзецьмі яны не маглі і загінулі, магчыма, для таго, каб такі страшны лёс не напаткаў іншых”.
Мне ж хочацца яшчэ раз звярнуцца да кнігі «Памяць» Карэліцкага раёна, а дакладней да артыкула Уладзіміра Іванавіча Карпука «Непадкупная памяць». У ім аўтар піша: «Большасць жыхароў Новага Сяла загінула ў агні. Самаму старому, Марціну Іванавічу Гінаку, споўнілася 80 гадоў. Ганна Стасянюк нарадзілася ў тым жа сорак трэцім. А хто быў той хлопчык, які ў апошні шлях захапіў свой мячык і аловачак? Яны сталі ахвярамі чалавеканенавісніцкай палітыкі фашызму. Толькі за тое, што яны жылі і хацелі жыць. Ды якая ж гэта была злосць ці помста? З мірнымі, бяззбройнымі людзьмі ваяваць лягчэй. Не перамаглі партызан у адкрытым баі, паздзекаваліся і знішчылі насельніцтва.
У час блакады гітлераўцы акрамя Новага Сяла поўнасцю спалілі вёскі Лядкі, Пагарэлка, Сіняўская Слабада, Антанёва, хутар Рудзьма і расстралялі многа людзей — старых і маладых, і зусім маленькіх”.

У памятника погибшим мирным жителям в д. Новое Село Еремичского сельского Совета, 2016 год.

Падрыхтавала да друку
Галіна СМАЛЯНКА.
Паводле кнігі “Памяць. Карэліцкі раён” і матэрыялаў музея Ярэміцкай СШ.
Фота з архіваў
Карэліцкага раённага
краязнаўчага музея
і рэдакцыі газеты
“Полымя”.