Из воспоминаний жительницы деревни Новое Село Марии Александровны Генак про Великую Отечественную войну
Вайна… якое страшнае слова. Ад яго па целе бягуць мурашкі і замірае сэрца. Яна вераломна ўварвалася ў наш Дом, бязлітасна разбурыўшы лёсы, сем’і, гарады і вёскі. Больш чым тры гады беларуская зямля літаральна стагнала ад зверстваў нацыстаў. У разбуральным пажары загінуў кожны трэці жыхар краіны. Многія ў дзяцінстве не раз прасілі пажылых сваякоў: “Раскажы пра вайну!” Але не ўсе былі гатовы падзяліцца сваім страшным досведам. Карэспандэнт раённай газеты ”Полымя” накіравалася ў вёску Новае Сяло Ярэміцкага сельскага Савета. Тут сустрэлася з Марыяй Георгіеўнай Грышкевіч, якая падзялілася ўспамінамі сваёй маці аб падзеях 1943 года.
Марыя Георгіеўна Грышкевіч
– Вялікую Айчынную вайну ў нашай сям’і ўспаміналі рэдка: цяжкі адбітак пакінула яна ў сэрцах многіх родных. Але калі ўсё ж пра трагічныя падзеі заходзіла гаворка, то ўспаміналі звычайна родных і блізкіх людзей, якім не давялося ўбачыць салютаў Вялікай Перамогі. Загінулых родзічаў было вельмі шмат. Нехта не вярнуўся з вайны, а хтосьці разам з жыхарамі роднай вёскі зажыва быў спалены, – пачала свой расказ Марыя Георгіеўна. – Мая маці, Марыя Аляксандраўна Генак, нарадзілася ў 1919 годзе і ўсё жыццё пражыла ў вёсцы Новае Сяло. Нашу вёску спальвалі двойчы: у лютым, а потым у ліпені 1943 года. Абодва разы людзей зганялі ў адрыны, дзе яны задыхаліся ад дыму, а тых, хто спрабаваў выратавацца праз вокны, спынялі кулямі. Мая матуля заўсёды лічыла, што нарадзілася пад шчаслівай зоркай. Калі паліцаі наведаліся з крывавай місіяй у Новае Сяло, яна з малодшай сястрой Зінай былі ў Панямоні. Ужо вярталіся дадому. Не паспелі дайсці да вёскі, як іх перапыніў апрануты ў чорнае адзенне чалавек з кулямётам за плячыма і сказаў, каб туды не ішлі. Дзяўчатам адразу было зразумела чаму, і праз тыдзень, калі яны вырашылі вярнуцца, усё стала яшчэ больш зразумелым. Стэфанію Сініцу спалілі з двухмесячным дзіцем, бабулю Вольгу Чарадойлу – з двума ўнукамі, Марылю Генак – з чатырма дзецьмі… Гэта чакала і маю маму, і яе сястру, бо іх бацька, Георгій Сцяпанавіч, быў партызанам.
Марыя Аляксандраўна Генак
Георгій Сцяпанавіч Генак
Ён пасля вызвалення акупіраванай немцамі тэрыторыі лавіў бандэраўцаў у лясах пад Баранавічамі. Заўсёды гаварыў, што лепш бы на вайну пайшоў: бой ёсць бой, а тут, у лесе, за кожным кустом маглі быць бандыты і ўсюды падпільноўвала варожая куля.
Расказвалі бацькі і пра цяжкае пасляваеннае жыццё. Жылі адразу ў зямлянках, спалі на сухім пырніку, потым пачалі будавацца. Яны абодва працавалі ў калгасе. Бацька быў адмысловым будаўніком і кавалём, а маці працавала паляводам.
Напэўна, амаль у кожнай сям’і ёсць бясцэнныя рэліквіі, якія дапамагаюць захоўваць памяць аб мінулых днях. Ёсць такія рэчы і ў нашай сям’і: фатаграфіі, узнагароды, дакументы-сведкі эпохі: лісты, даведкі, узнагародныя лісты. Я ведаю пра вайну па расказах родных, фільмах і кнігах, але добра разумею, што вайна – гэта заўсёды боль, разбурэнне, незаменныя страты блізкіх людзей, ды і для тых, хто прайшоў вайну, яна не прайшла бясследна, — напрыканцы размовы сказала суразмоўца.
Гісторыі пра Вялікую Айчынную вайну неабхода перадаваць з пакалення ў пакаленне ў кожнай сям’і. Нават калі саміх удзельнікаў падзей ужо няма ў жывых, тыя самыя апавяданні трэба паўтараць дзецям, унукам і праўнукам. Часта гэта адзіная памяць: нават фотаздымкі, якія звычайна беражліва захоўваюцца ў альбомах, могуць згубіцца, а вось асаблівыя гісторыі — не. Толькі так мы зможам захаваць гістарычную праўду аб Другой сусветнай вайне.
Кацярына КУКАНАВА
Фота аўтара і з архіва героя публікацыі
